فیلم یک اتفاق ساده
سینما و مدیریت- شماره 4
یک اتفاق ساده
فیلمی از سهراب شهید ثالث
1352
"یک اتفاق ساده"ی سهراب شهید ثالث دو مضمون دارد: نخست روزمرّگی، بیهودگی، حاشیه نشینی؛ و دوّم مرگ. خوش نشینی دوران فئودالی در دوران توسعه و مدرنیزاسیون به حاشیه نشینی بدل می شود. کسانی که به علت نداشتن تخصص یا اخلاق لازم و مفید مدرنیزاسیون نتوانسته اند سوار قطار مدرنیزاسیون بشوند عمدتاً به لشگر لمپن ها می پیوندند، که بسیار مورد علاقه ی مدرنیزاسیون سیاسی جهان سومی هم هستند!
به نظرم مرگ برای سه دسته از آدمیان اتفاقی ساده و گاه میمونی است. یکم: جنگ و خشونت سیستماتیک، که مرگ را زیرپوستی و اندک اندک به رویدادی عادی و ساده تبدیل می کند. از بس تکرار می شود قبح آن می ریزد و آدمیان چشمشان پر می شود و اصلاً پیامدهای ناگوار آن را نمی بینند، چرا که زندگی در خشونت و جنگ از آن ناگوارتر است. دوّم، ایدئولوژی و مذهب، که انسان معتقد، مرگ را نوعی تعالی و بازگشت به بهشت موعود و آرامش و نیک بختی به شمار می آورد. از جمادی مُردم و نامی شدم. ارزش کمتر و فروتر چه بهتر که فدای ارزشی فراتر و متعالی گردد. نوعی transcendent. و سوم، فقر و ناامیدی، تکرار و بیهودگی، که از خودبیگانگی مزمن پدید می آورد. علاقه به حیات و زندگی رخت بر می بندد، چراغ های رابطه خاموش اند، در این سرای بی کسی کسی به در نمی زند، من از شب حرف می زنم، و از نهایت تاریکی و از نهایت شب حرف می زنم. در چنین فضائی و با چنین ذهنیتی البته که مرگ "اتفاقی ساده" است. مثل آب روان می آید و می رود. آمد مگسی پدید و ناپیدا شد. شهید ثالثِ چپ، بدبین و مرگ اندیش و ضدِ توسعه ی مدرنِ لیبرال در این فیلم مرگ را از دریچه ی همین مفهوم سوم روایت می کند و این چنین است که مورد توجه روشنفکران ایرانی دهه چهل قرار می گیرد. در میان هنرمندان و روشنفکران ایرانی به باور من او از همه به هدایت نزدیک تر است.
سهراب خلیلی شورینی
97/4/20