خانه کتاب مدیریت

هدف اصلی این کتاب، عمیق کردن اندیشه ورزی درباره معرفت شناسی و روش شناسی مربوط به مبانی سازمان و مدیریت است. این نخست یعنی انجام مقایسه با پرمجادله­ترین موضوعاتی که اهمیت اساسی شناختی دارند، از قبیل ماهیت سازمان و مدیریت، هویت علوم مدیریت، معیاری برای سنجش و ارزیابی ارزش شناختی و مفهوم تئوری و تئوری پردازی، تقسیم بندی به پارادایم­ها و مکاتب علمی، روش و روش شناسی تحقیق. تعاملات ارائه شده در اینجا منحصر به فقط یک شیوه تجربه کردن واقعیت سازمان نیست بلکه چشم انداز وسیعی را در بر می‌گیرد که در آن همه پارادایم­های با اهمیت علوم مدیریت و روش شناسی آن در آن جای می­گیرند. تأکید آن بر واقعیت بین‌رشته‌ای و رویکرد کثرت‌گرایانه علوم مدیریت است که هنوز هم دچار «جنگل تئوری» است، هرچند دستاوردهای علمی و نهادی داشته است.

هدف دیگر این کتاب تقویت و توسعه دادن آگاهی روش‌شناختی پژوهشگرانی است که تخصص آن­ها علوم مدیریت است. ارائه موفقیت‌های مدیریت در پیوند با سایر علوم اجتماعی، شناخت پارادایم ­های عمومی را تسهیل می‌کند و در نتیجه دامنه گسترده­ای از اصل موضوعه روش شناختی را پیش می‌کشد. در درون علوم مدیریت، پارادایم مسلّط از تفکر اقتصاد کلاسیک در ترکیب با نگرشی عملگرایانه اخذ شده از علوم فنی سرچشمه می­گیرد. لذا روش‌شناختی مرجّح به کارگیری روش­های کمی و فراگیر مثل: روش نظرسنجی و تحلیل آماری را به عنوان اصل موضوع می­پذیرد. سنجش و دانش روش­های کیفی، به ویژه آن­هایی که ریشه در روند علوم انسانی دارند، کمتر مورد توجه است. انبوهی مسائل شناختی و عملی دنیای سازمان، توجه به نظرات گسترده و موضوعاتی که به علوم انسانی و اجتماعی تعلق دارند را اجباری می­کند تا از این طریق دامنه جدیدی از روش­ها در دسترس قرار گیرند.

ماهیت هدف سوم این کتاب عمل گرایانه­تر است. من امیدوار هستم که توجه علوم مدیریت به معرفت شناسی و تأملات روش شناختی، از طریق الهام گرفتن از سایر رشته­ های علمی، بتواند هویت آن­ها را تقویت کند. این­که هویت را بتوان از طریق گسترش دادن طبیعت بین رشته­ای تقویت کرد، یا آن­گونه که تعدادی از پژوهشگران معتقدند، از طریق خاکستری کردن موضوع علوم مدیریت، خود نوعی ضد و نقیض به نظر می‌آید. من باور دارم که غنی سازی نگرش شناختی و روش شناسی از طریق اتحاد با سایر رشته­ها برای علوم مدیریت امر مثبتی است. همچنین معتقدم که تقویت هویت جامعه علمی و هویت یک رشته از طریق محدود کردن گفتمان، کشیدن مرزهای ساختگی بین حوزه­ها، قلمروها، و رشته­ها برای توسعه علوم مدیریت زیان آور است.

این کتاب تغییر پارادایم را شرح نمی­دهد بلکه فقط جهت­های ممکن تکامل تأملات مدیریتی را نشان می‌دهد. موضوع اساسی در این­جا پذیرفتن عدم قطعیت و ماهیت زمینه­ای (بافتاری) دانش مدیریت است. علوم اجتماعی گرفتار چنبره زمینه­ های فرهنگی و اجتماعی است، به این معنا که کارهای علمی و هویتی رشته، تفسیرهایی هستند در پیوند با زبان، شیوه­های تفکر و دستگاه شناخت. بسیاری از نظریه پردازان مدیریت، تسلیم مدل ایده آل علوم بر اساس تاریخ طبیعی­اند که ایده آل عینیت، بی طرفی ارزش شناسانه و همگانی بودن قوانین را مسلّم می­پندارد. ولی مشاهده می­شود که علوم مدیریت فقط شرح واقعیت­ها نیستند بلکه آن­ها خودشان این واقعیت‌ها را خلق می‌کنند. بنابراین آن­ها به همان اندازه که شناختی هستند خلّاق و سازنده گرا هم هستند آن­ها در عین حال هم علم­اند و هم هنر. هرمنوتیک دو جانبه علوم مدیریت، که آن­ها را در مرکز علوم اجتماعی قرار می­دهد هم ارزش تأمل دارد.

ساختار این کتاب بر استفاده از مدل دیالکتیک هگلی پایه ریزی شده است. تز آن، عبارت است از دامنه­ای از مسئله ­های معرفت شناختی پارادایم مسلّط که در مدیریت وجود دارند. آنتی تز آن عبارت است از کوشش برای پاسخ دادن به شکل پارادایم­های جایگزین و سنتز آن، ارائه هرمنوتیک مدیریت به عنوان گزاره­ای برای تحلیل ماورای پارادایمی است. در حالی که این کتاب را می‌نوشتم، آن مفهوم تغییرات عمده­ای را از سر گذرانده که دوباره نشان دهنده این واقعیت است که منطق ترتیبی اثبات گرایی غالباً دست در دست علوم اجتماعی جلو نمی­رود. فراتر از همه معلوم می­شود که هیچ­گاه دوگانگی ساده­ای مثل: پارادایم مسلط در برابر پارادایم جایگزین وجود ندارد. به علاوه بسیاری از مفاهیم علوم مدیریت از پارادایم­ها و تئوری­های مختلف سیرآب می­شوند و نمی­توان آن­ها را در یک سنخ قرار داد. بنابراین من ساختاری بر اساس یک مدل چرخان و تحول یابنده را پیشنهاد می­کنم. منطق گفتگو به ارائه مسائل اصلی شناختی می­رسد: از پارادایم ­ها و معنای آن­ها برای گفتمان مدیریت، از طریق موضوعات روش شناسانه، به پیشنهاد هرمنوتیک مدیریت. در درون ژرف اندیشی شناختی چنین اقدامی به عنوان بازگشت به نقطه آغاز دیده می­شود. زیرا مفاهیم هرمنوتیک مدیریت ( تحلیل ماورای- پارادایمی) مسائل اصلی، پارادایم­ها، و روش شناسی­های علوم مدیریت را در پرتو نور جدید قرار می­دهد.

تمرکز این کتاب بر مسائل معرفت شناسی مدیریت است و ایده­هایی که من پیش از این در چندین کتاب و مقاله که در لهستان چاپ شده آورده­ام را گسترش می ­دهد. در این کتاب سعی می‌کنم بحث گسترده­ تری درباره موضوع معرفت شناسی مدیریت را طرح کنم.